Dyskusja, którą w tym roku zapoczątkowała Komisja Europejska, będzie fundamentem dla funkcjonowania rynku energii w przyszłości. Daje szansę na poprawę efektywności kosztowej polskiego sektora energetycznego, wspiera wypracowanie jego długofalowej wizji rozwoju, nie tylko wobec uwarunkowań europejskich, ale również globalnych megatrendów energetycznych – wskazują eksperci. 

Najważniejsze informacje

• Zarówno europejski jak i polski sektor elektroenergetyczny znajduje się w punkcie zwrotnym. Systemy elektroenergetyczne przechodzą transformację podyktowaną zobowiązaniami do dalszej redukcji emisji, rosnącym udziałem źródeł odnawialnych (OZE), a także koniecznością zapewnienia niezawodnych dostaw energii po akceptowalnej cenie.
• Opracowany przez Komisję Europejską pakiet pod nazwą „Unia Energetyczna” ściśle wiąże ze sobą europejską politykę klimatyczną z polityką energetyczną. Kolejnym zobowiązaniom do redukcji emisji towarzyszy założenie, że dekarbonizacja sektora wytwarzania energii wymagać będzie większego wysiłku we wdrażaniu wewnętrznego rynku energii (z ang. Internal Energy Market, IEM) w nieodległej przyszłości.
• Przed systemem elektroenergetycznym w Polsce stoi wiele wyzwań, wynikających z samej jego struktury, rosnącego zapotrzebowania na energię w okresie letnich szczytów oraz wzrastającego udziału OZE. Pomimo utrzymywania stosunkowo dużej (18 procentowej) rezerwy mocy, starzejąca się flota mało elastycznych bloków węglowych ma kłopoty z zapewnieniem stabilnego działania systemu, zwłaszcza w czasie letnich szczytów obciążenia występujących w środku dnia i zimowych nocnych dolin, kiedy wieje silny wiatr.
• Sprostanie tym wyzwaniom jest konieczne dla zapewnienia niezawodności systemu i wymaga bliższej analizy tego, w jaki sposób polski rynek zachęca bądź zniechęca do inwestycji w źródła, które są niezbędne do zachowania ciągłości dostaw energii.
• Dla zabezpieczenia niezawodności systemu Polska potrzebuje bardziej zróżnicowanego i elastycznego portfela zasobów energii. Tymczasem dywersyfikacja ta nadal napotyka na przeszkody takie, jak opóźnienia we wdrażaniu mechanizmów łączenia rynków (z ang. market coupling, MC) i zarządzania stroną popytową, czy w eliminowaniu zakłóceń samego rynku energii. Utrzymuje się tendencja do inwestowania w źródła tego samego typu, zamiast w zasoby, które lepiej zaspokajają potrzeby systemu.
• Polski rynek energii jest w dużej mierze odizolowany od rynków krajów sąsiednich. Wykorzystanie zasobów leżących poza granicami może zwiększyć niezawodność i elastyczność systemu taniej niż przy korzystaniu wyłącznie zasobów krajowych.
• Doświadczenia innych krajów pokazują, że niezawodnym, elastycznym i tanim mechanizmem bilansowania systemu jest zarządzanie stroną popytową, dzięki któremu w razie potrzeby można ograniczyć zużycie energii w szczycie nawet o 10 procent. Polska musi likwidować przeszkody, które obecnie ograniczają udział zarządzania stroną popytową w rynku i jego wpływ na działanie systemu.
• Efektywne działanie rynku jest niezbędne dla niezawodnej pracy systemu w danym momencie, oraz w dłuższej perspektywie dla stymulowania niezbędnych inwestycji. Jednym z kluczowych wyzwań, nie tylko dla Polski, ale także dla innych państw UE, jest wyeliminowanie zakłóceń rynków energii. W Polsce dwa istotne działania obejmują: (1) zezwolenie na wycofanie nadmiarowych mocy w momencie, kiedy ich utrzymywanie nie jest już ekonomicznie opłacalne, i tym samym przywrócenie odpowiedniej równowagi pomiędzy podażą a popytem; (2) zweryfikowanie mechanizmu rezerwy operacyjnej, która w obecnej formie zakłóca ceny rynkowe, w niewielkim stopniu poprawiając bezpieczeństwo pracy systemu.

Tytuł opracowania: "Elementy nowej organizacji rynku energii w Polsce"