Polska staje przed wyborem długofalowego planu działań w ciepłownictwie. W ramach projektu „Czyste ciepło” Forum Energii przyjrzało się bliżej doświadczeniom Danii i Niemiec, które znacząco zmodernizowały swoje systemy zaopatrzenia w ciepło i jednocześnie  poprawiły jakość powietrza.

Zdaniem prezes Forum Energii Joanny Maćkowiak-Pandery - Polskie ciepłownictwo to wyjątkowo trudne puzzle – jest niejednorodne, ma zróżnicowaną strukturę własnościową i wytwórczą oraz różny poziom zaawansowania technicznego. Warto przyjrzeć się jak do tej układanki podeszły kraje, których systemy wykazują wiele analogii do naszego. 

To, co szczególnie wyraźne w procesie zmian w Danii i Niemczech, to konsekwentna realizacja przyjętej krajowej polityki energetycznej i ciepłowniczej. W ten sposób nasi sąsiedzi unikają utraty czasu, spowolnienia inwestycji oraz nieefektywnego wydawania pieniędzy – dodaje Andrzej Rubczyński, dyrektor Forum Energii ds. strategii ciepłownictwa. 

Oba analizowane kraje mają inne doświadczenia, zasoby i technologie. Różnią się też podejściem do transformacji ciepłownictwa. Nie da się prosto skopiować ich rozwiązań, ale warto je potraktować jako inspirację. Poniżej przedstawiamy najważniejsze wnioski dla Polski, które nasuwają się po analizie transformacji ciepłownictwa w Danii i Niemczech.

Planowanie

• Konieczne jest wyznaczenie długofalowych celów dla ciepłownictwa do 2030 i 2050 r. Ze względu na wieloletnią perspektywę powinny one być uzgodnione pomiędzy głównymi obozami politycznymi.
• Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego powinny wskazywać obszary ze zdefiniowanymi przez władze samorządowe rodzajami źródeł zaopatrzenia w ciepło.
• W komunikacji społecznej państwa, obok informacji o jakości powietrza, należy uwzględniać to, jakie działania i inwestycje poprawią sytuację, jak chronić zdrowie i unikać zagrożeń.
• Konieczne jest ujednolicenie metodyki liczenia kosztów zewnętrznych (zdrowotnych i środowiskowych) dla projektów ciepłowniczych.
• Modernizacja ciepłownictwa może korzystnie wpłynąć na sytuację makroekonomiczną kraju. Inwestycje w efektywność powinny być połączone z koncepcją rozwoju przemysłu.

Zasoby

• Bez poprawy efektywności energetycznej koszty transformacji ciepłownictwa będą zbyt wysokie, a efekty środowiskowe odsunięte w czasie.
• Należy odejść od wykorzystania paliw stałych do ogrzewania indywidualnych budynków.  Alternatywą są sieci ciepłownicze, pompy ciepła, źródła odnawialne oraz częściowo gaz.
• Produkcja biomasy na cele energetyczne stanowi konkurencję dla upraw rolnych, które powinny mieć priorytet. To paliwo ma perspektywę jedynie w małych, lokalnych elektrociepłowniach i ciepłowniach.

Finansowanie

• Nie należy jednocześnie wspierać wielu, często konkurencyjnych, celów. Finansowana powinna być jednolita strategia oraz zapisane w niej powszechnie zaakceptowane cele długofalowe.
• Modernizacja ciepłownictwa wiąże się z dużymi nakładami, dlatego istotne jest sięgnięcie po nowe źródła finansowania, takie jak wpływy z aukcji CO2.
• Dedykowane programy wsparcia wrażliwych grup społecznych (ubóstwo energetyczne) powinny być spójne z kierunkami transformacji ciepłownictwa, a nie jedynie reakcją na problemy bieżące.

Technologie

• Ciepłownictwo może pomóc bilansować system energetyczny. Zarówno Dania, jak i Niemcy pracują nad odpowiednimi rozwiązaniami.
• Elektryfikacja ciepłownictwa (produkcja ciepła z prądu) może być alternatywą. System energetyczny przyszłości będzie się charakteryzował dużą ilością taniej energii elektrycznej z OZE.
• Energia odpadowa, czyli pochodząca z procesów przemysłowych, zrzutów z oczyszczalni ścieków, z urządzeń klimatyzacji i chłodzenia, powinna być traktowana jako krajowy zasób energetyczny.
• Niskotemperaturowe sieci 4G i 5G pozwalają na łatwą i efektywną absorbcję energii z OZE i energii odpadowej.

Liczymy, że raport stanie się inspiracją w tak ważnej dyskusji o rozwiązaniu problemu smogu i modernizacji polskiego ciepłownictwa i pozwoli uwierzyć polskim decydentom, że zmiany są nie tylko konieczne, ale wykonalne – podsumowuje Joanna Maćkowiak-Pandera.

Opracowanie na podstawie raportu „Modern Technologies and good practices related to the heat sector: International case studies” Jacob Nymann Rud et al. 2018, Corporate Design and Working, wykonanego na zlecenie Forum Energii.

European Climate Initiative (EUKI) jest instrumentem finansowania projektów przez Ministerstwo Środowiska, Ochrony Przyrody i Bezpieczeństwa Reaktorów Atomowych (BMU). Republiki Federalnej Niemiec Wdrażanie instrumentu wspiera Niemieckie Towarzystwo Współpracy Międzynarodowej (GIZ). Nadrzędnym celem EUKI jest sprzyjanie współpracy wewnątrz Unii Europejskiej w zakresie klimatu i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych.

Opinie umieszczone w tej publikacji należą wyłącznie do autora i mogą nie odzwierciedlać stanowiska BMU i innych partnerów.

Partnerzy