Polski przemysł cieszy się ugruntowaną pozycją w UE. Jako jeden z największych w Europie, stanowi bardzo istotny, choć często początkowy, element łańcucha wartości produkcji na kontynencie. Ta stabilna pozycja może się jednak wkrótce zachwiać, np. ze względu na rosnące ceny energii z paliw kopalnych oraz znaczny ślad węglowy produkcji. Podczas gdy w całej Europie kontekst redukowania emisji z przemysłu jest kluczowy dla debaty o jego konkurencyjności – w Polsce temat ten niemal nie istnieje.

O transformacji energetycznej w Polsce najczęściej mówi się w kontekście planowania zmian w dużych sektorach: elektroenergetyce, ciepłownictwie czy przemyśle. Powodzenie procesu transformacji zależy jednak nie tylko od dobrych strategii sektorowych – ale także od tego w jakim tempie i z jakim efektem samorządy będą prowadziły lokalne inwestycje w niskoemisyjne źródła ciepła i termomodernizację. Niniejszy raport to plan transformacji dla Włocławka, opracowany przez Forum Energii oraz firmę technologiczną Enercode.

Prawie 42% gospodarstw domowych w Polsce korzysta z ciepła systemowego, co stawia nasz kraj w czołówce europejskiej. Jednak ponad 80% ciepła systemowego pochodzi z paliw kopalnych, głównie ze spalania węgla. Taka struktura wytwarzania ciepła nie ma przyszłości. Przestarzałe technologie grzewcze muszą być zastępowane rozwiązaniami nowoczesnymi, wykorzystującymi lokalne, odnawialne źródła energii. Aby możliwe było skorzystanie z pełnego wachlarza rozwiązań – konieczna jest zmiana parametrów pracy sieci ciepłowniczych. W najnowszym raporcie wskazujemy rozwiązania, które pozwolą wdrożyć w Polsce sieci niskotemperaturowe oraz wesprzeć modernizację sektora ciepła.

Choć kolejny sezon grzewczy dobiega końca, koszty ogrzewania oraz energii elektrycznej utrzymują się w czołówce tematów rozmów Polek i Polaków. Wiele osób obawia się wzrostu rachunków w kolejnych latach w związku z zapowiedziami odchodzenia od tarcz osłonowych oraz nowymi regulacjami nt. efektywności energetycznej budynków czy stopniowego wycofywania z użytku pieców nie tylko na węgiel, ale również na gaz. Transformacja energetyczna puka do drzwi gospodarstw domowych. Czy jesteśmy do tego przygotowani? Z jakiego punktu startujemy? Jak zaplanować systemy wsparcia zarówno technicznego, jak i finansowego – aby zachęcić mieszkańców do niezbędnych inwestycji?  

Ceny energii elektrycznej i ciepła od wielu miesięcy pozostają jednym z najważniejszych tematów rozmów Polek i Polaków. Dzięki mechanizmom mrożenia, wiele rodzin zostało tymczasowo ochronionych przed skutkami skokowego wzrostu cen energii. W dotychczasowych pakietach osłonowych pominięto jednak liczną grupę obywateli, którzy konsumują dużo energii elektrycznej, ponieważ postawili na pompy ciepła. Wysokie rachunki w tej grupie odbiorców, połączone ze zmianą sposobu rozliczania prosumentów sprawiły, że w 2023 r. wyraźnie spowolnił rozwój mikroinstalacji oraz pomp ciepła. Na popularności znów zyskują technologie oparte na gazie ziemnym. Polki i Polacy znaleźli się w pułapce inwestycyjnej.     

Rozpoczął się kolejny sezon grzewczy. Jak w poprzednich latach, balansujący nad przepaścią wytwórcy ciepła będą angażowali wszelkie zasoby z myślą o przetrwaniu do wiosny. Wieloletnie spychanie ciepłownictwa na boczny tor transformacji zbiera żniwo w fatalnej kondycji finansowej sektora, uzależnieniu od węgla oraz drżeniu odbiorców o wysokość rachunków. Tymczasem sektor ciepła może stać się naturalnym liderem transformacji energetycznej w Polsce, wolnym od importowanych surowców. W najnowszym raporcie analizujemy niezbędne warunki do tego, aby w ciepłownictwie i ogrzewnictwie indywidualnym jednocześnie odchodzić od węgla i gazu ziemnego.

Cena energii elektrycznej dla gospodarstw domowych w ostatnich miesiącach miała niewiele wspólnego z realnymi kosztami jej produkcji, była utrzymywana sztucznie na niskim poziomie i traktowana jako interfejs kontaktu z wyborcą. Interwencja ze strony państwa w 2022 r. w tym obszarze była konieczna – ze względu na bezprecedensowe wzrosty cen na rynkach. Jeśli mechanizmy mrożenia cen zostaną wygaszone zgodnie z planem z końcem 2023 r., ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych mogą wzrosnąć w styczniu nawet o 68%. Efekty skokowego wzrostu cen powinny być łagodzone. Proponujemy pakiet rozwiązań: bon energetyczny, wsparcie taryf dystrybucyjnych, dodatkowe pieniądze na poprawę efektywności energetycznej budynków oraz specjalną taryfę na ogrzewanie budynków energią elektryczną.  

Sektor ciepłowniczy w Polsce zderza się ze ścianą. Najnowszy raport URE nt. ciepłownictwa systemowego nie pozostawia złudzeń: rentowność branży znacząco się pogarsza, przedsiębiorstwa od lat notują ujemne wyniki finansowe, a koszty funkcjonowania rosną z roku na rok. Zarówno ciepłownictwo systemowe jak i niesystemowe do tej pory były spychane na boczny tor krajowej polityki energetycznej. To musi się zmienić. Forum Energii przedstawia rekomendacje najpilniejszych działań w ciepłownictwie i ogrzewnictwie dla nowego rządu. Niniejsze opracowanie może być traktowane jako swoisty przewodnik po najważniejszych wyzwaniach w ciepłownictwie i ogrzewnictwie.

W ostatnich latach skutki pandemii, kryzysu energetycznego czy migracji wywołanych rosyjską agresją na Ukrainę najmocniej odczuły samorządy. To one stanowią pierwszą linię wsparcia dla mieszkanek i mieszkańców, stawiając czoła nowym wyzwaniom. Wśród problemów, których skala stale rośnie są te związane z jakością powietrza, globalnym ociepleniem czy sytuacją społeczno-gospodarczą.

W ostatnich dwóch latach gaz ziemny stał się paliwem podwyższonego ryzyka: podlega ogromnym wahaniom cenowym, a po odcięciu dostaw z Rosji rośnie konkurencja o import tego surowca z innych kierunków. Jeszcze niedawno planowano w Polsce znacząco zwiększać zużycie gazu ziemnego w całej gospodarce – o 75% do 2035 r. Miał on być paliwem przejściowym w transformacji.