Mimo szumnych deklaracji rządowych, postępy w zakresie poprawy czystości powietrza w Polsce są słabe. Tempo modernizacji budynków jest powolne, ze środków publicznych nadal wspiera się wymianę starych węglowych pieców na inne – węglowe, czego nikt w Europie już nie robi. Tymczasem w stronę „czystego ciepła” popłynie w kolejnych latach ogromny strumień europejskich pieniędzy. W najnowszej analizie Forum Energii piszemy, dlaczego warto postawić na elektryfikację ogrzewania, jakie technologie mają przyszłość i jak wpłyną na system energetyczny.

Gdy Polska po raz kolejny bije rekordy zanieczyszczonego powietrza zimą, zastanawiamy się ile lat może to jeszcze potrwać - 5, 10, 30? Dane Polskiego Alarmu Smogowego z końca grudnia 2020 r. pokazują, że przy obecnym tempie wymiany kopciuchów za kilkadziesiąt lat sytuacja się poprawi. Potrzebujemy daty odejścia od węgla w gospodarstwach domowych – najpóźniej w 2030 r. W najbardziej zanieczyszczonych miastach, tam gdzie są inne alternatywy np. sieci gazowe i sieci ciepłownicze - powinno to się wydarzyć znacznie wcześniej.

Aż 75% budynków w UE jest nieefektywnych energetycznie. W efekcie budynki (domy jednorodzinne, bloki, biurowce, zakłady przemysłowe, szkoły, szpitale) konsumują 40% finalnej energii w UE i odpowiadają za aż 36% unijnych emisji CO2. Komisja Europejska szacuje, że redukcja emisji gazów cieplarnianych w budynkach mieszkalnych do 2030 roku jest możliwa nawet o 65%, a w budynkach komercyjnych do 61% (w stosunku do 2015 roku). Co więcej, inwestycje w ramach „fali renowacji” mogą pobudzić odbudowę gospodarki po pandemii koronawirusa (sektor budowlany odpowiadający dziś za prawie 10% unijnego PKB tworzy około 18 mln miejsc pracy), a efektem renowacji będą wymierne oszczędności dla użytkowników budynków.

Przyszły miks energetyczny będzie zdominowany przez źródła odnawialne (OZE) o zerowych kosztach produkcji – farmy wiatrowe i fotowoltaikę. Obfitość taniej energii elektrycznej pozwoli na zastąpienie nią paliw kopalnych zarówno w ciepłownictwie jak i w transporcie. Efektywne zintegrowanie tych sektorów, w ramach jednego systemu energii, pozwoli na przezwyciężenie problemu, jakim jest zależność produkcji zmiennych OZE od warunków pogodowych.

17 lipca na Radzie Europejskiej ruszą finalne negocjacje unijnego budżetu, bezprecedensowego w skali, bo mającego wyciągnąć UE z recesji i dać jej nowy impuls rozwojowy. Polska od grudnia 2019 r. wpisała się w nawias unijnych dyskusji próbując zdystansować się od neutralności klimatycznej w 2050 r., choć pozostałe kraje wspólnoty bez problemu się porozumiały.

Ciepłownictwo i my wszyscy w Polsce mamy problem. Ogrzewając domy opieramy się na technologiach z lat 50 i 60-tych ubiegłego wieku. Zimą mamy najgorszej jakości powietrze w Unii Europejskiej. Społeczeństwo ponosi ogromne koszty zanieczyszczenia powietrza – rocznie płacimy naszym zdrowiem 120 mld zł. Korzystamy przede wszystkim z węgla, którego zaczyna nam brakować, a do tego płacimy koszty uprawnień do emisji CO2. Co dalej? Czy koronawirus oznacza koniec marzeń o czystym powietrzu i koniec inwestycji w nowoczesne technologie? Wprost przeciwnie. Właśnie teraz powinniśmy stawiać na źródła odnawialne.

Wyzwanie związane z walką z koronawirusem i nadchodząca wiosna odciągają uwagę opinii publicznej od problemu smogu. Tymczasem on sam nie zniknie i jak bumerang powróci za kilka miesięcy razem z rozpoczęciem sezonu grzewczego. Szczególnie do miast i miasteczek – gdzie podobnie jak w Żywcu ponad 80% energii do ogrzewania pochodzi z węgla. W najnowszym raporcie Forum Energii pt. „Antysmogowa mapa drogowa dla Żywca. Czyste ciepło do 2030 roku.” wskazujemy jakie kroki należy podjąć, by pozbyć się smogu w perspektywie 2030 roku.

Ministerstwo Aktywów Państwowych zapowiada dopłaty do rachunków za energię dla osób zarabiających poniżej 5 tys. netto miesięcznie. Reakcja na wzrost cen energii elektrycznej pokazała, że politycy jak ognia boją się tego tematu. Nie mają jednak dobrego pomysłu jak go rozwiązać.

Komisja Europejska przedstawiła projekt rozporządzenia w sprawie Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. To instrument, który ma przybliżyć Unię do osiągnięcia neutralności klimatycznej w 2050 r. i zapobiec ewentualnemu wykluczeniu społecznemu. Choć Polska zaproponowała utworzenie funduszu, to przespaliśmy dyskusję o jego kształcie.

Podczas gdy w Brukseli trwa batalia o nowe cele klimatyczne na 2050 r. wiele polskich miast i wsi już teraz dusi się smogiem. Forum Energii zebrało najważniejsze dane o zaopatrzeniu w ciepło, żeby zwrócić uwagę na ciepłownictwo, które jest traktowane jak ubogi kuzyn energetyki.