Podczas głosowania nad rewizją dyrektywy RED III Polska była jednym z nielicznych państw, które nie poparły jej przyjęcia. Dokument ten budzi niepokój, ponieważ jest precyzyjny. W dyrektywie nie wykazano konkretnych wartości procentowych dotyczących udziału OZE w poszczególnych państwach członkowskich – postawiono jednak ogólne cele transformacyjne, za którymi kryje się dążenie do zwiększania niezależności energetycznej, redukcji emisji CO₂ oraz zmniejszania kosztów importu ropy, gazu i węgla.

Według najnowszych planów, do 2030 r. 42,5% energii wykorzystywanej w Unii Europejskiej powinno pochodzić z OZE (z aspiracją do 45%). Obecnie jest to 22%. Z wyliczeń Forum Energii wynika, że tak ustawiony unijny cel przekłada się na polski wkład w wysokości 31,5% OZE w całej gospodarce w 2030 r.

31,5% - to dużo czy mało?

W najnowszym raporcie „Zrozumieć cele OZE” wzięliśmy pod lupę ambicje transformacyjne, które polska administracja wyznaczała w różnych dokumentach strategicznych. Przeanalizowaliśmy m.in. Politykę energetyczną Polski wraz z załącznikiem 3. poddanym prekonsultacjom latem br., Krajowy plan na rzecz energii i klimatu, Strategię wodorową czy Strategię dla ciepłownictwa. Z naszej analizy wynika, że gdyby wyznaczone w nich cele zostały w pełni wdrożone, to w 2030 r. z OZE pochodziłoby… 31,5% zużywanej w Polsce energii, co byłoby spójne z aspiracjami zapisanymi w unijnej dyrektywie RED III.

Wskaźnik ten nie reprezentuje jednak polskich możliwości i pozostawia nas na przedostatnim miejscu w UE pod względem rozwoju OZE do końca obecnej dekady. Tymczasem transformacja energetyczna UE nie skończy się przecież w 2030 r. Zgodnie z przyjętymi celami długoterminowymi, Unia Europejska ma do  2050 r. osiągnąć neutralność klimatyczną. Trajektoria dalszych redukcji jest przedmiotem analiz Europejskiej Naukowej Rady Doradczej ds. Zmian Klimatu, która została powołana unijnym prawem klimatycznym. W czerwcu 2023 r., Rada ta wydała rekomendacje, aby emisje netto CO₂ w UE spadły o 90–95% do 2040 r. Proces ustalania kolejnych celów będzie więc na agendzie kolejnej kadencji Komisji Europejskiej.

Podział obowiązków rozwoju OZE w krajach unijnych w 2030 r.

- Osiąganie wyłącznie minimalnych celów przez Polskę w tej dekadzie spowoduje, że pozostaniemy w ogonie UE i w kolejnych latach będziemy musieli mocno nadganiać. Jednocześnie, jeśli przyspieszylibyśmy rozwój OZE w naszym miksie elektroenergetycznym do 70% w roku 2030, to osiągnęlibyśmy niemal 40% energii odnawialnej w końcowej konsumpcji jako kraj. Zwiększyłoby to nasze bezpieczeństwo energetyczne, zredukowało zapotrzebowanie na paliwa kopalne i ograniczyło zapotrzebowanie na uprawnienia kosztowne CO₂ – zwraca uwagę Tobiasz Adamczewski, Dyrektor Programu OZE w Forum Energii, współautor raportu “Zrozumieć cele OZE”.

Odpowiedni moment

Potencjał rozwoju OZE w Polsce jest ogromny. Polska może stać się na świecie przykładem w kwestii transformacji energetycznej – w szczególności dla takich krajów jak RPA czy Indonezja, które podobnie jak Polska, są mocno uzależnione od węgla i stoją przed wyzwaniem związanym z koniecznością redukcji emisji. Przyspieszenie rozwoju źródeł odnawialnych jest niezbędne, ponieważ koszty korzystania z energii elektrycznej i cieplnej opartej na węglu są coraz wyższe, a dodatkowo polska energetyka stanie wkrótce przed widmem luki generacyjnej. Konieczne jest zaplanowanie zastępowania wyeksploatowanych bloków energetycznych innymi źródłami wytwarzania energii.

Nowy rząd, który już na etapie formowania deklaruje, że rozwój OZE jest dla niego priorytetem, musi skupić się równocześnie na przyspieszeniu rozwoju inwestycji w źródła odnawialne oraz na strategicznym planowaniu transformacji – nie tylko sektora elektroenergetycznego, ale także ciepłownictwa, transportu i przemysłu. Teraz jest na to dobry moment, ponieważ trwa aktualizacja Krajowego Planu na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030 oraz Polityki energetycznej Polski do 2040 r. Dokumenty te w sposób kompleksowy powinny wyznaczyć trajektorie dekarbonizacji w poszczególnych sektorach gospodarki.

Rekomendacje

Kluczowe rekomendacje wynikające z analiz przeprowadzonych na rzecz raportu „Zrozumieć cele OZE” dotyczą:

• Wypracowania nowego Krajowego planu na rzecz energii i klimatu w szerokim dialogu, aby cele transformacyjne wynikały z potencjału i potrzeb poszczególnych sektorów polskiej gospodarki.
• Usprawnienia rozwoju OZE w sektorze elektroenergetycznym, m.in. poprzez dalsze znoszenie bariery odległościowej dla energetyki wiatrowej, rozwój sieci i tworzenie nowych mocy przyłączeniowych.
• Przyspieszenia elektryfikacji różnych sektorów gospodarki.
• Stworzenia systemu wsparcia wytwarzania zielonego wodoru dla przemysłu. Wsparcie finansowe powinno być skierowane tylko tam, gdzie elektryfikacja nie jest technicznie możliwa, np. przy produkcji paliw lotniczych czy nawozów.
• Kompleksowej analizy potencjału wykorzystania biomasy w Polsce.
• Wzmocnienia ośrodków analitycznych (np. Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych), żeby polski rząd mógł proaktywnie analizować skutki proponowanej polityki energetyczno-klimatycznej, zanim staną się one wiążącym prawem na poziomie unijnym.