Po pandemicznym wyhamowaniu w 2020, rok 2021 był kolejnym z rzędu, w którym karty rozdawały wydarzenia niespodziewane i który odbiegał od wcześniejszych lat stabilizacji. Przeżywaliśmy w Europie kryzys energetyczny, gwałtowne skoki cen gazu i kosztów emisji CO2. Wojenna rzeczywistość roku 2022 to jeszcze większa niepewność i rozchwianie rynków, a bezpieczeństwo energetyczne oraz niezależność od importowanych surowców stają się najważniejszymi tematami. Dalej dryfujemy w modernizacji energetyki – co jasno wynika z danych zebranych przez Forum Energii w kolejnym już roczniku „Transformacja energetyczna w Polsce”.

Ceny węgla, gazu i CO2 osiągają rekordowe poziomy, ceny energii elektrycznej galopują, budząc popłoch wśród polityków, odbiorców energii oraz instytucji odpowiedzialnych za utrzymanie bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju. Mamy do czynienia ze stanem wyjątkowym w polskiej energetyce. Jest on wywołany między innymi sytuacją na rynku surowców energetycznych, ale nie tylko. Ponosimy skutki wieloletniego odkładania niezbędnych decyzji modernizacyjnych na później. Konieczne jest podjęcie pilnych działań, adekwatnych do sytuacji.

W ostatnich dniach premier Wielkiej Brytanii Boris Johnson zapowiedział przyspieszenie w rozwoju elektromobilności. Do 2030 roku na Wyspach ma powstawać 145 tysięcy punktów ładowania, a od 2022 roku wszystkie nowe budynki mieszkalne i biurowe będą musiały być wyposażone w ładowarki. To tylko jedna z zapowiedzi globalnej rewolucji w transporcie. W Polsce tempo i charakter zmian mają inny wymiar. NFOŚiGW ogłosił właśnie program dopłat do budowy stacji ładowania aut na prąd i na wodór, a także miliard złotych wsparcia dla operatorów na rozwój sieci dystrybucyjnych.

W ostatnich latach ponad 600 tys. gospodarstw domowych i przedsiębiorstw zainwestowało we własne instalacje słoneczne, powstało ok. 35 tys. miejsc pracy w firmach oferujących usługi w tym segmencie. To największy, choć nieplanowany, sukces rządu PiS w zakresie energetyki. Jednak dalszy rozwój mikroinstalacji w Polsce stoi pod znakiem zapytania – rząd planuje zmiany w zasadach funkcjonowania tej dynamicznie rozwijającej się dziedziny energetyki. To operacja na żywym organizmie, dlatego potrzebna jest chirurgiczna precyzja we wprowadzaniu zmian – transparentny proces, jasne intencje oraz czas, który pozwoli powstałym firmom oraz spółkom energetycznym przygotować się do zmian.

14 lipca Komisja Europejska opublikuje pakiet kilkunastu aktów prawnych pod szyldem Fit for 55. Będzie to oficjalny początek dyskusji na temat działań służących realizacji celu pośredniego na drodze do neutralności klimatycznej, czyli redukcji emisji CO2 w Unii Europejskiej o 55% w porównaniu do 1990 r. Zanim te zasady ostatecznie wejdą w życie, muszą zostać zaakceptowane przez państwa UE (czyli Radę) oraz Parlament Europejski. Negocjacje potrwają co najmniej rok, a najpewniej 2 lata. Zmiany zaczną więc obowiązywać najwcześniej od 2024 r., jednak już teraz trzeba się zacząć zastanawiać, jak je wprowadzić z korzyścią dla klimatu i gospodarki.

Technologie wodorowe i rozwój energii odnawialnej będą miały zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia celu neutralności klimatycznej. Unia Europejska ma ambicje stania się liderem w obu sektorach poprzez wdrażanie strategii wodorowych oraz rozwój morskiej energetyki wiatrowej. Niniejszy raport jest efektem międzynarodowego projektu zatytułowanego "Baltic Offshore Wind Electricity to Hydrogen, Synthetic Gas and Liquid Fuels in the Baltic Sea" (akronim: BOWE2X).

W ciągu najbliższych dekad sposób pozyskiwania energii znacząco się zmieni w całej Europie. Cel osiągnięcia neutralności klimatycznej sprawi, że w perspektywie 30 lat paliwa kopalne zostaną zastąpione odnawialnymi źródłami energii. Kluczową rolę odegrają również zielone gazy, czyli produkowany z OZE zielony wodór oraz biometan. Trzeba racjonalnie planować ich wykorzystanie w gospodarce – bo dla wszystkich chętnych prawdopodobnie nie wystarczy. W przygotowaniu strategii, nad którą już teraz Polska pracuje, może pomóc najnowszy raport Forum Energii.

Rząd zapowiada zmiany w systemie wsparcia prosumentów. Połączenie operacyjnego systemu wsparcia (tzw. opustów), dotacji w postaci programu Mój Prąd oraz ulgi podatkowej spowodowało szybki rozwój energetyki słonecznej. W ciągu kilku lat moc zainstalowana w mikroinstalacjach wzrosła z 200 MW do 3,3 GW. Wzmocniło się bezpieczeństwo energetyczne dostaw energii latem, ograniczono emisje CO2 i w pewnym stopniu zdywersyfikowano źródła wytwarzania. Obywatelki i obywatele na dobre zakochali się w źródłach odnawialnych. I co dalej?

Spada produkcja energii elektrycznej z węgla w Polsce. Po raz pierwszy w historii, w 2020 r. jego udział węgla w miksie wytwórczym był niższy niż 70%. Powoli coraz większą rolę zaczynają w nim odgrywać źródła odnawialne, ale także gazowe. W roku pandemii krajowa produkcja spada szybciej niż zapotrzebowanie, a tę lukę wypełnia import energii. Polska pozostaje najdroższym rynkiem w regionie.

Rząd zakończył konsultacje publiczne projektu Polskiej strategii wodorowej do roku 2030 z perspektywą do 2040 r. Publikacja projektu Strategii jest pozytywnym sygnałem. Budzi nadzieję na to, że tym razem Polska dołączy do innych europejskich państw na wczesnym etapie tworzenia nowych rozwiązań technologicznych i łańcuchów dostaw. Daje szansę na budowanie krajowego potencjału w nowej branży i tworzenie miejsc pracy. Strategia wodorowa jednak na razie nie ma odzwierciedlenia w innych publikowanych przez rząd dokumentach określających przyszłość polskiej energetyki.