Polski rząd jest pod presją cen energii. Rynek energetyczny w Polsce jest wart ponad 200 mld zł rocznie, ściera się na nim wiele sprzecznych interesów. Zasady tego rynku, m.in. kształtowanie cen niełatwo przełożyć na polityczny język. Kwestie dotyczące cen energii są idealnym podłożem do szerzenia dezinformacji, w rezultacie spada motywacja do transformacji energetycznej, a problemy się piętrzą. W tej analizie pokazujemy, jak polski rząd może podejść do kwestii cen energii, żeby nie blokować potrzebnych zmian, a jednocześnie chronić odbiorców przed nadmiernymi kosztami. Skupiamy się na gospodarstwach domowych.

Region bełchatowski, kojarzony głównie z tradycyjną energetyką węglową, przechodzi fundamentalną transformację. W ciągu najbliższej dekady wyczerpią się lokalne złoża węgla brunatnego, a kolejne bloki w Elektrowni Bełchatów – jednej z największych elektrowni węglowych w Europie – będą stopniowo wycofywane z użycia. Region ma jednak szansę pozostać ważnym obszarem wytwarzania energii elektrycznej w Polsce w oparciu o nowe, niskoemisyjne technologie. Rozpędzenie takich inwestycji jest możliwe już teraz, a pierwszym krokiem powinno być ustanowienie w tym regionie tzw. obszarów przyspieszonego rozwoju OZE. W nowym raporcie na temat Bełchatowa "OZE w Bełchatowie. Nowe perspektywy dla regionu" Forum Energii analizuje uwarunkowania dla rozwoju farm wiatrowych i fotowoltaicznych na terenie siedmiu powiatów województwa łódzkiego. Proponuje także działania, które mogą być podjęte przez władze regionu, aby efektywnie wykorzystać szansę transformacji energetycznej.

W dniach 7-9 lutego Estonia, Łotwa i Litwa zsynchronizują swoje sieci elektroenergetyczne z systemem Europy Kontynentalnej. To kluczowy krok ku niezależności i bezpieczeństwu energetycznemu, zrywający ostatnie więzi z rosyjskim systemem BRELL, który przez lata narażał region na manipulacje naciski polityczne. Od dziesięcioleci państwa bałtyckie były częścią kontrolowanego przez Moskwę systemu IPS/UPS. Kreml zarządzał rezerwami i kontrolą częstotliwości, co dawało mu narzędzie geopolitycznego wpływu. Pełnoskalowa inwazja na Ukrainę w 2022 roku pokazała jak niebezpieczna jest ta zależność, przyspieszając decyzję o synchronizacji. To nie tylko techniczna modernizacja, ale także symboliczne dołączenie do wspólnoty europejskich operatorów systemów przesyłowych i pełne uczestnictwo w europejskim rynku energii.

Polska stoi przed wyzwaniem budowy nowych mocy wytwórczych energii elektrycznej. Do 2040 r. luka inwestycyjna w polskim systemie elektroenergetycznym wyniesie 100-120 GW. Zostanie zapełniona przede wszystkim źródłami odnawialnymi. Ale system potrzebuje także mocy dyspozycyjnych, które pozwolą na jego elastyczne bilansowanie w warunkach coraz większej zmienności generacji i odbioru. Według szacunków PSE będzie ich potrzeba 12-18 GW. Problem jest tym pilniejszy, że 9. aukcja rynku mocy, na której zawierano kontrakty na 2029 r. i lata kolejne, podobnie jak aukcja poprzednia, nie przyniosła nowych, dużych projektów w moce wytwórcze.  

Od 1 stycznia 2025 roku Polska objęła przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej. Jest to istotny moment w historii UE - nową kadencję rozpoczyna Komisja Europejska, a nastroje polityczne są ponure – ze względu na sytuację geopolityczną oraz gospodarczą wspólnoty. Z drugiej strony oczy wszystkich krajów kierowane są na Polskę w oczekiwaniu na nowe pomysły, inicjatywy polityczne i energię. Polski rząd zaproponował swoje priorytety, które skupiają się na siedmiu filarach bezpieczeństwa.  

Polskie regiony węglowe są największym beneficjentem unijnego Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. To nowy element wspólnotowej polityki, który w latach 2021-2027 ma wspierać realizację unijnych celów energetycznych i klimatycznych. Przyszłość Funduszu w kolejnej perspektywie budżetowej UE jest jednak niepewna. Jego utrzymanie powinno być jednym z priorytetów dla polskiego rządu, a zbliżająca się prezydencja Polski w UE to dobry moment, by rozmawiać o tym z europejskimi partnerami. Tymczasem, choć za energetykę w Polsce odpowiada wiele resortów, za sprawiedliwą transformację – w zasadzie nikt. Co jest do stracenia?

Od 1 stycznia 2025 roku Polska obejmie przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej i będzie miała możliwość wpływania na kierunki i kształt polityk unijnych przez kolejne sześć miesięcy. Jest to istotny moment w historii UE, napięcia geopolityczne rosną, a oczekiwania wobec Polski są wyjątkowo duże. Które obszary w dziedzinie energii i klimatu powinny stać się priorytetami podczas polskiej prezydencji? Kryterium doboru priorytetów jest analiza tego, gdzie Polska ma mocne argumenty podparte doświadczeniem i co ma szanse zyskać zainteresowanie w całej UE.

W porównaniu z zasobami sprzed rosyjskiej inwazji, Ukraina ma dziś do dyspozycji zaledwie jedna czwartą dawnej mocy wytwórczej w energetyce. Niewystarczające dostawy energii oznaczają, że najbliższej zimy nasi sąsiedzi przez znaczną część doby mogą być pozbawieni nie tylko prądu, ale i ciepła oraz bieżącej wody. Rosja konsekwentnie niszczy ukraińską energetykę, by sparaliżować gospodarkę i złamać wiarę społeczeństwa w sens obrony przed rosyjską inwazją, co ma zmusić władze w Kijowie do kapitulacji na rosyjskich warunkach. W niniejszym opracowaniu analizujemy obecny stan ukraińskiej energetyki i proponujemy rozwiązania zmniejszające ryzyko katastrofy humanitarnej w Ukrainie.

Transformacja energetyczna w Polsce postępuje, a rok 2023 był rokiem prawdziwych rekordów. Choć nadal głównym źródłem produkcji energii elektrycznej pozostaje węgiel, jego udział w miksie spadł  do najniższego  w historii poziomu 60,5% – to o 10 p.p. mniej niż rok wcześniej. Produkcja z OZE sięgnęła po raz pierwszy 27%. Jednocześnie wzrosła produkcja energii z gazu ziemnego – o ponad 40%. Hurtowe ceny energii w Polsce na tle innych krajów UE utrzymują się na bardzo wysokim poziomie, szybko rośnie uzależnienie gospodarki od importowanych paliw kopalnych. W najnowszej edycji raportu  „Transformacja energetyczna w Polsce”, przedstawiamy stan gry dotyczący transformacji oraz szersze spojrzenie na całość procesu.

Zbliżające się wybory do Parlamentu Europejskiego otworzą nowy rozdział w polityce klimatyczno-energetycznej UE. Nowa Komisja Europejska, która rozpocznie swoją 5-letnią kadencję jesienią będzie miała za zadanie monitorować wdrażanie szerokiego zakresu regulacji z pakietu Fit for 55 i nawigować Unię w kierunku 2050 r. – wyznaczając cele na 2040 r. Z pewnością zaproponuje również nową agendę polityczną, ponieważ dynamika dyskusji w UE jest w ciągłej zmianie. Jakie nowe zadania, które postawi sobie Komisja Europejska mogą być najważniejsze z perspektywy Polski i zyskać poparcie i zainteresowanie?