Polski rząd jest pod presją cen energii. Rynek energetyczny w Polsce jest wart ponad 200 mld zł rocznie, ściera się na nim wiele sprzecznych interesów. Zasady tego rynku, m.in. kształtowanie cen niełatwo przełożyć na polityczny język. Kwestie dotyczące cen energii są idealnym podłożem do szerzenia dezinformacji, w rezultacie spada motywacja do transformacji energetycznej, a problemy się piętrzą. W tej analizie pokazujemy, jak polski rząd może podejść do kwestii cen energii, żeby nie blokować potrzebnych zmian, a jednocześnie chronić odbiorców przed nadmiernymi kosztami. Skupiamy się na gospodarstwach domowych.

Transformacja energetyczna w polskich domach nabiera tempa. 1,5 mln prosumentów, ponad pół miliona zainstalowanych pomp ciepła, 200 tys. umów zawartych w samym 2024 roku w programie „Czyste Powietrze”. Jedno z głównych wyzwań polega na tym, by odchodzenie od paliw kopalnych w domach odbywało się z korzyścią dla wszystkich obywateli i obywatelek, również mniej zamożnych i doświadczających różnego rodzaju wykluczenia. Szansą na systemowe zmiany w obszarze wsparcia dla słabszych gospodarstw domowych jest przygotowywany przez UE Społeczny Fundusz Klimatyczny. W tej analizie pokazujemy, jak Polska powinna przygotować się do wydatkowania tych środków w sektorze budynków mieszkalnych. 

Polskie regiony węglowe są największym beneficjentem unijnego Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. To nowy element wspólnotowej polityki, który w latach 2021-2027 ma wspierać realizację unijnych celów energetycznych i klimatycznych. Przyszłość Funduszu w kolejnej perspektywie budżetowej UE jest jednak niepewna. Jego utrzymanie powinno być jednym z priorytetów dla polskiego rządu, a zbliżająca się prezydencja Polski w UE to dobry moment, by rozmawiać o tym z europejskimi partnerami. Tymczasem, choć za energetykę w Polsce odpowiada wiele resortów, za sprawiedliwą transformację – w zasadzie nikt. Co jest do stracenia?

Choć kolejny sezon grzewczy dobiega końca, koszty ogrzewania oraz energii elektrycznej utrzymują się w czołówce tematów rozmów Polek i Polaków. Wiele osób obawia się wzrostu rachunków w kolejnych latach w związku z zapowiedziami odchodzenia od tarcz osłonowych oraz nowymi regulacjami nt. efektywności energetycznej budynków czy stopniowego wycofywania z użytku pieców nie tylko na węgiel, ale również na gaz. Transformacja energetyczna puka do drzwi gospodarstw domowych. Czy jesteśmy do tego przygotowani? Z jakiego punktu startujemy? Jak zaplanować systemy wsparcia zarówno technicznego, jak i finansowego – aby zachęcić mieszkańców do niezbędnych inwestycji?  

Cena energii elektrycznej dla gospodarstw domowych w ostatnich miesiącach miała niewiele wspólnego z realnymi kosztami jej produkcji, była utrzymywana sztucznie na niskim poziomie i traktowana jako interfejs kontaktu z wyborcą. Interwencja ze strony państwa w 2022 r. w tym obszarze była konieczna – ze względu na bezprecedensowe wzrosty cen na rynkach. Jeśli mechanizmy mrożenia cen zostaną wygaszone zgodnie z planem z końcem 2023 r., ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych mogą wzrosnąć w styczniu nawet o 68%. Efekty skokowego wzrostu cen powinny być łagodzone. Proponujemy pakiet rozwiązań: bon energetyczny, wsparcie taryf dystrybucyjnych, dodatkowe pieniądze na poprawę efektywności energetycznej budynków oraz specjalną taryfę na ogrzewanie budynków energią elektryczną.  

Widać zmęczenie przeciągającym się konfliktem na linii Bruksela – Polska, który blokuje uruchomienie europejskich środków na realizację Krajowego Planu Odbudowy. Mało kogo interesują zmiany, które w treści tego dokumentu szykuje obecnie rząd. Tymczasem, szczególnie w obszarze transformacji energetycznej, są to zmiany rewolucyjne, na które warto zwrócić uwagę.

Jeżeli Polska w najbliższych miesiącach nie dogada się w sprawie KPO - będzie za późno na sensowne wydatkowanie pieniędzy dostępnych dla naszego kraju. Do końca czerwca polski rząd może przedstawić Komisji Europejskiej zmiany w planie wydatków dla Krajowego Planu Odbudowy – uzupełniony o inwestycje zwiększające odporność na kryzys energetyczny. Ruszają właśnie konsultacje z KE w tej sprawie. To ostatni dzwonek dla Polski, aby sięgnąć po pożyczki i dotacje w ramach europejskiego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz planu REPowerEU. Jak zmienić polski KPO, aby stał się praktyczną odpowiedzią na kryzys energetyczny?

Nadchodząca zima będzie trudna dla wielu polskich gospodarstw domowych z powodu wysokich kosztów ciepła i energii elektrycznej. W najnowszym raporcie Forum Energii opisujemy ponad 30 konkretnych działań, które można wdrożyć łatwo i niewielkim kosztem jeszcze przed nadchodzącą zimą. Pozwoli to obniżyć rachunki oraz poprawić bezpieczeństwo energetyczne kraju. Raport uzupełnia przewodnik po dostępnym wsparciu publicznym dla gospodarstw domowych.

Z rocznym opóźnieniem Krajowy Plan Odbudowy wkracza do Polski. Dotychczasowa dyskusja wokół KPO skupiała się przede wszystkim na pieniądzach. Tymczasem – co widać szczególnie w obszarze transformacji energetycznej – KPO to instrument, który zmobilizował polski rząd do wypracowania kierunków reform: pogłębionej analizy wyzwań, oceny sposobów ich zniwelowania, przeprocedowania zmian prawnych w konkretnych ramach czasowych. Finansowanie inwestycji – choć bardzo ważne – jest wsparciem w przyspieszeniu realizacji reform.

Unia Europejska postanowiła przeznaczyć 2% uprawnień z całego systemu handlu emisjami EU-ETS, by je spieniężyć na rzecz wsparcia uboższych państw w transformacji energetycznej. Od 2021 r. pieniądze te trafiają m.in. do Polski. Instytucja, której powierzono zarządzanie tym procesem w Polsce – NFOŚiGW – rozdysponowuje środki bez adekwatnej kontroli społecznej i informacji. Po roku od objęcia pieczy nad Funduszem Modernizacyjnym nie ma przejrzystej strony internetowej informującej adekwatnie społeczeństwo oraz potencjalnych wnioskodawców, na co i w jaki sposób wydane ma być nawet 50 mld zł (a dalsze powiększenie tej puli jest w grze). W tym artykule piszemy, jakie konsekwencje mogą mieć dotychczasowe ułomności tego procesu i dlaczego ich zniesienie jest dla Polski tak ważne.